ỐC SÊN - TÁC NHÂN THẦM LẶNG GÂY BỆNH THỐI GỐC, XÌ MỦ TRÊN SẦU RIÊNG, HỒ TIÊU, CÀ PHÊ...

Đối với cây sầu riêng, những bệnh hại nguy hiểm nhất hiện nay như thối rễ, xì mủ thân hay thối trái đều do Phytophthora palmivora và P. nicotianae gây ra. Các khảo sát ở Malaysia và Thái Lan sau này cũng ghi nhận hiện tượng ốc sên di chuyển quanh vườn có thể mang theo mầm bệnh, làm gia tăng mức độ lây lan trong mùa mưa ẩm.

 Ốc Sên – vecto mang và truyền nấm Phytophthora gây bệnh Thối gốc, Xì mủ

Trong canh tác sầu riêng, đôi lần nhà vườn sẽ nhìn thấy những con ốc sên, ốc ma đeo bám trên cây. Tưởng chừng đây chỉ là loài vô hại nhưng theo nhiều báo cáo khoa học thì ốc sên được liệt vào ký chủ truyền bệnh.

Bối cảnh

Tại Sarawak – Malaysia, bệnh thối gốc (foot rot) trên hồ tiêu (Piper nigrum) do nấm Phytophthora gây ra là một trong những dịch bệnh tàn phá nặng nề nhất. Người ta thường cho rằng con đường lây lan chủ yếu của mầm bệnh là qua đất, nước mưa và các dụng cụ canh tác. Tuy nhiên, theo Turner (1964) đã chứng minh rằng có một “tác nhân thầm lặng” khác cũng góp phần phát tán dịch bệnh: Ốc Sên (Achatina fulica). Khám phá này đã thay đổi cách nhìn về cách thức lây lan của nấm Phytophthora, từ chỗ chỉ được xem là nấm đất phụ thuộc hoàn toàn vào nước mưa, nước tưới, sang một hệ thống dịch tễ học phức tạp hơn, có sự tham gia của động vật thân mềm.

Ốc Sên - Tác nhân truyền bệnh thầm lặng trên Sầu riêng, Hồ tiêu, Ca cao

Cơ chế truyền bệnh

Ốc sên tiếp xúc với mô tiêu đã bị nhiễm Phytophthora, các bào tử vô tính (sporangia, zoospore) và cả sợi nấm (mycelium) bám dính vào bề mặt cơ thể, đặc biệt là phần chân tiết dịch nhầy, sau đó chuyển chúng sang các cây hồ tiêu khỏe mạnh. Kết quả cho thấy cây khỏe bị nhiễm bệnh. Điều này chứng tỏ ốc sên không chỉ mang theo mầm bệnh trên bề mặt cơ thể mà còn có thể phát tán thông qua chất nhầy và phân khi di chuyển trong vườn.

Phân Ốc sên mang mầm bệnh gây hại

Ở những gốc cây có vết thương cơ giới hoặc vết nứt, sự hiện diện của bào tử từ dịch nhầy của ốc sên trở thành điều kiện lý tưởng cho Phytophthora xâm nhập và gây bệnh.

Phát hiện này mang ý nghĩa to lớn giải thích vì sao bệnh thối gốc có thể bùng phát ngay cả trong điều kiện không ngập úng, và tại sao bệnh thường lan nhanh ở những vườn tiêu, sầu riêng hay ca cao có mật độ ốc sên cao.

Ốc sên bám trên thân, cành trong vườn sầu riêng

Ốc sên di chuyển trong vườn mang theo mầm bệnh Phytophthora

Đối với cây sầu riêng, những bệnh hại nguy hiểm nhất hiện nay như thối rễ, xì mủ thân hay thối trái đều do Phytophthora palmivora và P. nicotianae gây ra. Các khảo sát ở Malaysia và Thái Lan sau này cũng ghi nhận hiện tượng ốc sên di chuyển quanh vườn có thể mang theo mầm bệnh, làm gia tăng mức độ lây lan trong mùa mưa ẩm. Các khảo sát sau này tại Malaysia (Lim, 1980; Drenth & Guest, 2004) đã củng cố nhận định: mật độ ốc sên cao trong vườn sầu riêng có mối tương quan với tỷ lệ bệnh.

Biện pháp khắc phục

• Giảm nơi cư trú của ốc: vệ sinh cỏ dại, rác hữu cơ quanh gốc, hạn chế môi trường ẩm tối.
• Biện pháp sinh học: sử dụng thiên địch như vịt chạy đồng, nấm ký sinh trên trứng ốc.
• Kết hợp thuốc đặc trị Phytophthora: Fosetyl-Al, Phosphonate, Propamocarb… giúp bảo vệ mô cây, song phải đi kèm kiểm soát vector để tránh tái nhiễm.

Thuốc đặc trị nấm Phytophthora

Thuốc quản lý Ốc Sên gây hại ABATHAI 3.6 EC

Ý nghĩa khoa học và thực tiễn

Trên cây sầu riêng hiện nay, ốc sên chính là mắt xích quan trọng nhưng thường bị bỏ quên. Việc xem nhẹ yếu tố này khiến cho nhiều trường hợp nông dân dù đã phun thuốc đặc trị Phytophthora nhưng bệnh vẫn bùng phát tái diễn.

Công Ty CP TMDV Giang Tây

Add: 6/12 Lê Văn Sô - An Thới - Bình Thủy - Cần Thơ

Hotline: 0967.29.39.09 Email: giangtay.co@gmail.com